Obsessieve gedachten
Iemand met OCD loopt constant met een bepaald rampscenario in het hoofd. Het gaat dan om een ongewenste situatie die angst oproept. De obsessieve gedachten kunnen zijn:
- "Stel dat ik met mijn auto iemand aanrijd zonder het te zien"
- "Stel dat er brand ontstaat, doordat ik nalatig ben geweest"
- "Stel dat ik mijn voordeur niet goed op slot doe en er wordt ingebroken"
Deze gedachten zorgen ervoor dat de patiënt allerlei controlerituelen gaat uitvoeren, compulsies of dwanghandelingen genoemd. Deze rituelen kunnen minutenlang duren en hebben invloed op het leven van de patiënt. Iemand komt bijvoorbeeld constant de laat op het werk omdat hij tien minuten lang alle elektronische apparaten in het huis moest controleren.
Soorten dwang
De dwang die bij de obsessief compulsieve stoornis hoort, bestaat in verschillende soorten en in verschillende gradaties. Hieronder een lijst van de soorten dwang die het meest voorkomen. Iemand met de obsessief compulsieve stoornis heeft meestal last van meer dan één soort dwang.
Smetvrees
Iemand met smetvrees is bang om besmet te raken. De patiënt wil voorwerpen en andere mensen niet aanraken, omdat deze voor zijn of haar gevoel vies zijn. Ook het aanraken van deurkrukken en trapleuningen wordt vaak ontweken. Men opent deuren door de deurkrukken met de ellebogen aan te raken. De handen worden vaak gewassen en de douche wordt vaak gebruikt. Hulpverleners mogen smetvrees niet verwarren met hypochondrie, een angststoornis waarbij de patiënt bang is een ernstige ziekte te hebben of te krijgen.
Controledwang
Controledwang is een vorm van dwang waarbij men de angst heeft om de controle te verliezen. Bij het verlaten van het huis controleert de patiënt herhaaldelijk of gaskranen dichtgedraaid zijn en of elektrische apparaten uitgeschakeld zijn. Stekkers worden uit de stopcontacten gehaald, uit angst voor brand. De patiënt loopt tijdens een wandeling soms terug om te kijken of hij of zij iets verloren heeft. Bij internetbankieren controleert men tien keer of het bedrag en het rekeningnummer wel kloppen.
Verzameldwang
Iemand met verzameldwang is bang om spullen of papieren weg te gooien die later nodig blijken te zijn. Men bewaard loonstrookjes en bankafschriften tot wel twintig jaar oud. Soms durft men reclamefolders en kranten niet weg te gooien, uit angst dat er ongelezen post tussen de kranten en folders zit.
Teldwang
Iemand met teldwang telt hoeveel bijvoorbeeld het aantal stappen of het aantal treden van een trap. Bij teldwang is het moeilijk om de achterliggende angst te ontdekken.
Intrusies
Intrusies zijn agressieve, seksuele, godslasterlijke en algemeen verwerpelijke gedachten. Er is bijvoorbeeld sprake van angst om iemand van de trap af te duwen of iemand te verwonden met een mes.
Behandeling van de obsessief compulsieve stoornis
Voor de behandeling van de obsessief compulsieve stoornis kan men kiezen voor medicatie of voor therapie. Voor wat betreft de medicatie moet men denken aan antidepressiva, antipsychotica en benzodiazepinen. De therapie wordt exposure en responspreventie genoemd.
Behandeling met exposure en responspreventie
Exposure en responspreventie werkt in veel gevallen waarbij dwang moet worden teruggedrongen. Bij deze vorm van therapie moet de patiënt de gevreesde situaties ondergaan. Iemand met smetvrees moet dus bijvoorbeeld leren om de "vieze" trapleuning aan te raken. Iemand met controledwang moet bijvoorbeeld een keer de televisie in huis aan laten staan, om ervan overtuigd te raken dat het huis helemaal niet in brand vliegt wanneer er eens een elektrisch apparaat niet wordt uitgeschakeld. Natuurlijk wordt het allemaal rustig opgebouwd bij exposure en responspreventie. De situaties die het minst angst oproepen moeten als eerst worden ondergaan. Van iemand wie al bang is besmet te raken door de trapleuning in het eigen huis, kan moeilijk worden verwacht dat deze persoon trapleuningen in openbare gebouwen gaat aanraken. Het moet allemaal rustig worden opgebouwd. Een behandeling kan zo weken of maanden duren.
Behandeling met medicijnen
Vooral wanneer naast de dwangneurose ook sprake is van een depressie, kunnen medicijnen een uitkomst bieden bij de behandeling. Men moet dan denken aan antidepressiva, zoals citalopram. Ook antipsychotica en benzodiazepinen kunnen helpen om het leven met een obsessief compulsieve stoornis draaglijker maken.